فریبا کاکاوند: کمک به بهداشت و سلامت جامعه یکی از محورهای اصلی فعالیت جمعیت هلال‌احمر است. این سازمان گسترده جهانی در برآورده ساختن نیازهای درمانی بیماران، به‌ویژه بیماران خاص نقش شایان توجهی داشته است و با وجود تمام چالش‌ها و موانع متعدد برای عرضه دارو و تجهیزات پزشکی کماکان به تلاش خود ادامه می‌دهد. سازمان تدارکات و تجهیزات پزشکی وابسته به جمعیت هلال‌احمر در حوزه سلامت، تولید دارو و تجهیزات و لوازم پزشکی یک مجموعه اقتصادی است، اما اهداف انسانی جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان نخستین اولویت، در کنار فعالیت اقتصادی‌اش بوده است و همه تلاش‌اش را معطوف به سلامت و کمک به بیماران کرده است.
این سازمان به عنوان یک سازمان مادرتخصصی در حال حاضر با در اختیار داشتن مجموعه‌ای از کارخانه‌های تولید دارو، تجهیزات پزشکی و شرکت پخش در سراسر کشور و شرکت بازرگانی خارجی می‌کوشد تا ضمن ارائه بهترین خدمات به مردم، سهم عمده‌ای در بالابردن سطح سلامت جامعه داشته باشد. در گفت‌وگو با دکتر جواد فلاح، مدیرعامل سازمان تدارکات پزشکی با برنامه‌های جدید این سازمان و هدف‌های آن برای خدمت‌رسانی بهتر به بیماران کلیوی بیشتر آشنا می‌شویم.
مهم‌ترین راهبرد سازمان تدارکات پزشکی در بهبود و توسعه خدمات در حوزه سلامت چیست؟
یکی از مهم‌ترین اهدافی که در سازمان تدارکات پزشکی پیگیری می‌شود بحث بهره‌وری شرکت‌های تابعه است که به شیوه‌های مختلف انجام می‌شود. در یک جا بحث نیروی انسانی مطرح است که با تعریف کار بیشتر برای نیروها امکان‌پذیر است یا اینکه استفاده بهینه از سرمایه‌های موجود مطرح است. یکی دیگر از موضوعاتی که امسال مطرح شده بحث اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب است و ما در این حوزه مصمم هستیم برای تأمین ملزومات تا جایی که می‌شود از منابع داخلی استفاده کنیم و اگر در داخل نمونه‌ای یافت نشود به سراغ بازارهای خارجی برویم. تلاش برای بومی‌سازی نیازهای موجود در بازار از دیگر هدف‌های راهبردی ماست. در این راستا یکی از داروهای وارداتی ما (سولامر) است که به‌تازگی در شرکت داروسازی ما فرموله و تولید شده و به‌زودی به بازار ارائه می‌شود. موضوع دیگری که امسال پیگیر آن هستیم بحث بومی‌کردن لوازم مصرفی دیالیز و تولید داخلی آنهاست. البته اغلب این لوازم در داخل تولید می‌شود به جز هالوفایورهایی که در داخل صافی دیالیز قرار می‌گیرد که البته این قطعه را تنها سه کشور می‌سازند که سعی می‌کنیم آن را نیز بومی‌سازی کنیم. هر چند این یک فرآیند طولانی‌مدت است و کار ساده‌ای نیست و با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان در داخل یا با ورود فناوری به کشور، ساخت آن میسر خواهد شد. ما هر قطعه‌ای را که بتوانیم بومی کنیم با اولویت به آن نگاه می‌کنیم و هر قطعه‌ای را که بتوانیم، از داخل خریداری می‌کنیم تا بهره‌وری را بالا ببرد. اینها چیزهایی است که در بطن اقتصاد مقاومتی مطرح است. تنها از این طریق می‌توان تاب‌آوری مجموعه جمعیت هلال‌احمر و کشور را بالا برد و فشارها و تنگناهای وارد آمده به این حوزه از سوی بازارهای خارجی را مدیریت کرد. راهبردهایمان باید به تولید داخلی توجه کند، نه به واردات.
برای رسیدن به این اهداف و جایگاهی که مورد انتظار مردم و مسئولان است چه چالش‌هایی وجود دارد؟
مهم‌ترین مشکل ما سرمایه‌گذاری و تأمین سرمایه لازم برای بالابردن میزان و کیفیت تولید و حتی توزیع است. در حال حاضر با توجه به اینکه چرخه دریافت و پرداخت در حوزه درمان کشور دچار مشکل شده است، بیمه‌ها با دیرکرد زیاد پول را در اختیار مجموعه‌های خدماتی و درمانی (داروخانه‌ها و بیمارستان‌ها) قرار می‌دهند. ما هم به عنوان تولیدکننده، توزیع‌کننده و فروشنده طلب‌هایمان را بسیار دیرهنگام دریافت می‌کنیم این روند باعث شده است تا مجموعه‌های تولیدی ما با مشکل سرمایه و پول مواجه شوند. وقتی سرمایه در گردش کاهش پیدا می‌کند و پول‌ها در یک جا مانند شرکت‌های بیمه دپو می‌شود نتیجه این است که گردش‌کار یک مقدار سخت می‌شود.
آیا برای افزایش سطح تولید یا راه‌اندازی خطوط جدید تولید از تسهیلات دولتی استفاده می‌کنید؟
ما هر کاری که بخواهیم در شرکت‌های تولیدی انجام دهیم نیاز به سرمایه داریم. سیستم پولی و بانکی کشور می‌داند کسانی که مسئول و به‌نوعی مورد اطمینان سیستم بهداشتی و درمانی کشور هستند پولی را که به آنها پرداخت می‌شود بدون تردید در مسیر ساخت و پیشرفت مراکز تولیدی به‌کار می‌رود و حتی اشتغال ایجاد می‌کنند، بنابراین اگر تسهیلات ویژه‌ای برای این شرکت‌ها و مجموعه‌های تولیدی ما در نظر گرفته شود، ما می‌توانیم با استفاده از این تسهیلات، به اهداف‌مان برای افزایش تولید برسیم. در حال حاضر با تکیه به منابع داخلی کارها را پیش می‌بریم به‌طوری‌که در طول سه ماه گذشته یک خط تولید جدید را در شرکت داروسازی فعال کرده و موفق شده‌ایم یک تعداد از داروهایی را که به دلیل مشکل آتش‌سوزی در سایت داروسازی، از بازار خارج شده بودند را تولید و دوباره به بازار برگردانیم. پروسه اصلاح و بازسازی این مجموعه به عنوان یک اولویت در حال پیگیری است و پیش‌بینی می‌شود تا آخر امسال و سال آینده بخش زیادی از مراحل بازسازی و راه‌اندازی مجدد این مجموعه با ظرفیت تولید بیشتر دارو به بهره‌برداری برسد. گردش‌کار شرکت‌های ما امسال نسبت به سال 94 بیش از 50 درصد افزایش پیدا خواهد کرد که این یک برنامه بسیار بلندپروازانه است، اما ما می‌خواهیم به این سمت برویم تا بهره‌وری نیروی انسانی و سرمایه را بالا ببریم تا خدمت بهتری ارائه دهیم و سود بهتری برای مجموعه محقق کنیم.
آیا محصولات تولیدی سازمان تدارکات پزشکی به بازارهای منطقه صادر می‌شوند؟
بله، مقدار زیادی از لوازم و تجهیزات پزشکی ما در خارج از مرزها و در کشورهای مجاور مثل عراق و افغانستان به‌فروش می‌رسند. ما خودمان به‌طور مستقیم محصولی صادر نمی‌کنیم. میزان تولید ما برای بازار داخلی کفایت می‌کند. از سوی دیگر در بحث فروش ما با مشکلات قانونی مواجه هستیم. محصولی را که تحت لیسانس شرکت آلمانی تولید می‌شود مثل فیلترهای دیالیز، نمی‌توان در خارج از کشور به فروش رساند.
با توجه به افزایش نارسایی‌های کلیوی در کشور و نیاز مبرم بیماران به خدمات دیالیز، تولید لوازم و تجهیزات مصرفی سازمان تدارکات پزشکی چقدر توانسته است نیازهای بیماران دیالیزی را تأمین کند؟
اینک نزدیک به 25 هزار بیمار کلیوی در کشور وجود دارد و تعداد مبتلایان به این بیماری با سرعت قابل‌توجهی (حدود 8 درصد) در حال افزایش است و طی چند سال آینده تعداد بیماران دیالیز نزدیک به دو برابر خواهد شد. اما نکته مهم این است که در مقابل، توان تولیدی ما برای پاسخگویی به بیماران کلیوی به‌سادگی بالا نخواهد نرفت، بنابراین به نظر من باید چاره‌ای اندیشید و لوازم و تجهیزات مورد نیاز را در داخل کشور تولید کرد. ما با همکاری چند شرکت دیگر محصولات مصرفی دیالیز را تولید می‌کنیم و تمام مواد مصرفی در دیالیز، همچنین پشتیبانی ماشین‌های دیالیزی در سطح کشور تحت‌پوشش شرکت ما قرار دارد، اما واقعیت این است که باید در این حوزه سرمایه‌گذاری بیشتری شود.
برای ارائه خدمات اثربخش‌تر و بهتر به این بیماران برنامه تازه‌ای در دست اقدام دارید؟
برای بهبود وضع بیماران دیالیزی در سال 95 برنامه‌ای را درنظر گرفته‌ایم که در سراسر کشور در چند مرحله انجام خواهد شد. نخست با واردکردن دستگاه پیشرفته دیالیز در چرخه خدمات درمانی مانند دستگاه دیالیز 5008، خدمات دیالیز با کیفیت بالاتری به بیماران ارائه می‌شود. این دستگاه وارد شده و پرسنل هم آموزش‌های لازم را دیده‌اند و اینک هم در حال مذاکره برای واردکردن تعداد بیشتری از این دستگاه برای هر یک از مراکز دیالیز هستیم تا قدمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران دیالیزی برداریم. از ویژگی‌های مهم این دستگاه، کاهش عوارض دیالیز نسبت به دستگاه‌های گذشته است. این دستگاه، دیالیز را در سطح مولکولی انجام می‌دهد و این باعث می‌شود که یک مریض دیالیزی از نظر ظاهری تفاوت چندانی با یک انسان سالم نداشته باشد. از طرفی مدت زمان بستری بیمار در بیمارستان کمتر می‌شود و در نتیجه تخت‌ها هم کمتر اشغال می‌شوند. ما تلاش داریم جایگزین‌کردن این دستگاه با برخی از دستگاه‌های فرسوده را به عنوان یک خدمت و نه به عنوان یک کار اقتصادی انجام دهیم. برای تهیه دستگاه جدید دیالیز به مراکز دیالیز تسهیلاتی هم ارائه می‌شود. هدف ما این است که به هر نحو به سیستم بهداشتی و درمانی کشور کمک کنیم تا وضعیت بیماران دیالیزی بهتر شود.
در راستای توسعه خدمات دیالیز به بیماران طرح جدید «هتل دیالیز»را مطرح کرده‌اید خواهشمندم در این باره توضیح دهید؟
بله، ما برنامه‌های دیگری هم در جهت ارتقای سلامت جامعه داریم که از طریق بخش‌های دیگر پیگیری می‌شود، از جمله طرح «هتل دیالیز» که در بعضی از شهرهای بزرگ زیارتی و سیاحتی مانند مشهد و مناطق شمال کشور که پر رفت و آمد هستند، اجرا می‌شود. این طرح با کمک بخش‌خصوصی خواهد بود و براساس این طرح در هتل‌ها و محل اقامت مسافران، طبقاتی برای دیالیز در نظر گرفته خواهد شد تا از این طریق امکان دیالیز برای بیماران فراهم شود و دغدغه‌ای در طول سفر نداشته باشند. هم‌اکنون در حال بررسی و مذاکره با بخش‌خصوصی برای راه‌اندازی «هتل دیالیز» هستیم.
آیا محصولات سازمان تدارکات پزشکی سهمی در بازار مناطق خارجی دارد؟
50درصد بازار کشور در داخل در دست ماست و تجهیزات مصرفی را شرکت‌های ما تهیه می‌کنند. در ارتباط با دیالیز، محصولات مصرفی آن در دنیا یک نیاز و به‌شدت در حال افزایش است و تا 10 سال آینده اگر تولید صافی‌های دیالیز به 180 میلیون عدد افزایش پیدا نکند با کمبود مواجه خواهیم بود، بنابراین ما برنامه‌ریزی‌هایی برای گسترش فعالیت‌هایمان در کشورهای مجاور انجام داده‌ایم تا در منطقه با کشورهای مشترک‌المنافع CIS) ( و کشورهای همسایه در حوزه خلیج‌فارس وارد مذاکره شویم. به‌تازگی هم در این منطقه مذاکره‌ای با کشور عمان داشته‌ایم تا در آنجا یک شعبه برای تولید محصولات مصرفی دیالیز تاسیس کنیم. البته این پروژه با سرمایه آن کشور و خدمات فنی و مهندسی ما انجام خواهد شد. تکنولوژی آن از کشورهای پیشرفته و سرمایه و نیروی انسانی برعهده کشور میزبان است تا محصولات مورد نیاز آنها در حجم 4 میلیون صافی تولید شود. در حال حاضر منتظر پاسخ طرف عمانی هستیم تا با صدور خدمات فنی و مهندسی بخشی از کمبودهای لوازم مصرفی دیالیز را برطرف کنیم. در کشورهای مشترک‌المنافع هم این کار را شروع کرده‌ایم. ما به‌دنبال اهداف اقتصادی و انسانی در این موضوع هستیم و پیش‌بینی می‌کنیم نسبت به سال گذشته 40درصد مجموع فعالیت‌های اقتصادی سازمان تدارکات پزشکی افزایش پیدا کند. برای محقق‌کردن آن باید حوزه‌های تولید هم افزایش یابند. ما امسال در شرکت تولید تجهیزات پزشکی سها یک جهش بزرگ در میزان تولید و حضور در بازار به‌ویژه در محصولات دیالیز شاهد خواهیم بود.
آیا خط تولید جدیدی برای افزایش محصولات راه‌اندازی خواهد شد؟
سازمان تدارکات پزشکی به‌عنوان یک شرکت هلدینگ و یک شرکت مادر تخصصی عمل می‌کند، بنابراین کار جدیدی نمی‌توانیم تعریف کنیم. ما در این حوزه به‌دنبال کاهش نیروی انسانی و انتقال آنها در شرکت‌های تولیدی و خدماتی دیگر هستیم. در چهار ماه گذشته حدود 50 درصد نیروهای سازمان را به شرکت‌های تابعه فرستادیم. در حقیقت هدفمان کوچک و چابک‌سازی سازمان است.
در حوزه ارائه خدمات دارویی، آیا انتظارات مردم برای تهیه دارو تأمین شده است؟
داروخانه‌هایی که در استان‌ها دایر شده‌اند به واسطه اعتماد مردم بیشتر از داروخانه‌های خصوصی و دولتی مراجعه‌کننده دارند، اما تنظیم بازار دارویی کشور وظیفه وزارت بهداشت و درمان است. اگر کمبود دارویی وجود دارد وظیفه تأمین دارو برعهده ما نیست، اما حداکثر تلاش‌مان را می‌کنیم که داروهای ضروری بیماران را به آنها تحویل دهیم، البته تا جایی که مشکلات اجازه می‌دهد. در حال حاضر بحث نقدینگی مشکلات زیادی برای داروخانه‌های ما ایجاد کرده است. این را در نظر داشته باشید که ما ده‌ها میلیارد تومان از سازمان‌های بیمه و حمایتی طلب داریم. این طلب‌های دارویی مربوط به بیمه‌های پرداخت نشده است. اگر انتظار ارائه خدمات دارویی مناسب وجود دارد این چرخه باید اصلاح شود. وقتی شرکت بیمه به‌موقع حق بیمه را پرداخت نمی‌کند ما نیز پول شرکت واردکننده دارو را نمی‌توانیم به‌موقع پرداخت کنیم، به همین دلیل در روند تأمین دارو اشکال به‌وجود می‌آید و نمی‌توان خدمات مناسبی به مردم ارائه داد. به نظر من باید سرویس تهیه داروهای خاص ارتقا یابد و این کاری است که ما داریم انجام می‌دهیم. یک بخش دیگر از مشکلات ما مربوط به پذیرش دفترچه‌های بیمه است، به‌طوری‌که حتی از برخی افرادی که مورد حمایت بیمه هستند فرانشیز نمی‌گیریم. مجموعه هلال‌احمر با نگاه انسانی تلاش می‌کند درد بیماران خاص را کاهش دهد که برای این مهم برنامه‌های متعددی برای بهسازی فضای فیزیکی داروخانه‌ها و تأمین دارو داریم. همچنین برای کاهش زمان تحویل داروهای تک‌نسخه‌ای تلاش می‌کنیم تا کسی که برای تهیه دارو به ما مراجعه می‌کند مدت زیادی در انتظار نماند.