یکی از شایع ترین بیماری های روزهای داغ تابستان گرمازدگی است که اگر به علایم آن توجه نشود می تواند با به خطر انداختن سلامتی موجب اختلال در عملکرد بدن فرد شود.
دکتر محمد پیری پزشک عمومی در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه تنظیم دمای بدن برعهده هیپوتالاموس است، اظهار کرد: هیپوتالاموس زمانی که بدن گرم می شود سعی می کند با یک سری از مکانیسم ها دمای بدن را پایین آورده و به آن سطحی برساند که بتواند کارکردهای عادی خودش را داشته باشد.
وی با تشریح اینکه در شرایطی که گرمای هوا خیلی زیاد باشد و فرد آب کافی مصرف نکند و یا فعالیت بدنی زیادی داشته باشد، دربدن گرمازدگی به وجود می آید افزود: طی فرایند گرمازدگی هیپوتالاموس به بدن برای اینکه بتواند تا جای ممکن دما را پایین بیاورد، دستور می دهد که منافذ پوستی باز شود تا بتواند از طریق آن گرما را دفع و بدن را خنک کند، سپس ضربان قلب افزایش پیدا می کند تا قلب بتواند هرچه سریع ترخون را پمپاژ کند و به جاهای مختلف بدن برساند و به واسطه این جریان خون، یک مقدار دمای بدن پایین تر بیاید.
این پزشک کردستانی گفت: علائم این بیماری شامل پوست مرطوب، عرق سرد، بی حالی، ضعف، خستگی، افزایش ضربان قلب، کاهش فشارخون، گرفتگی عضلانی، تهوع و سردرد است.
به گفته پیری، افراد دارای احساس ناخوشی بیش از حد، سابقه بیماری قلبی و عروقی، سالمندان، کودکان خردسال و خانم های باردار، در صورت دیدن این علائم باید سریعا به پزشک مراجعه کنند.
وی بیان کرد: کسانی که فکر می کنند حالشان بهتر است و فقط مقدار کمی دچار گرمازدگی شده اند، اولین کاری که باید انجام دهند این است که از محیط گرم دور شده و به محیط های خنک بروند، تمامی فعالیت های خودشان را متوقف و فقط استراحت کنند و آب و مایعات خنک و فراوان بنوشند.
این پزشک ادامه داد: این افراد اگر علائمشان در عرض یک ساعت بهبود پیدا نکرد، حتما به پزشک مراجعه کنند، چون بعضی از گرمازدگی ها می تواند به بیماری به نام سکته گرمایی منجر شود که در آن حالت، بدن در معرض خطر زیادی قرار می گیرد و قلب به دلیل پمپاژ فراوان و خون رسانی ناکافی ممکن است دچار سکته شود.
وی یکی از علل اصلی گرمازدگی را هوای مرطوب و گرم ذکر کرد و افزود: اصلی ترین علل گرمازدگی این است که بدن در مقابله با گرمای بیش از حد با تعریق کردن دمای بدن را متعادل می کند، اما زمانی که فعالیت بدنی و گرمای بدن زیاد و هوا هم گرم و مرطوب باشد در آن حالت بدن نمی تواند با مکانیسم تبخیر، آب گرم را از بدن دفع کند و بدن را خنک کند، چون محیط با رطوبت بالا این اجازه را نمی دهد بنابراین گرما در داخل بدن حبس شده و باعث گرمازدگی می شود.
این پزشک عمومی عنوان کرد: زمانی که بدن فرد نمی تواند گرمای اضافی را دفع کند دچار حالت های خستگی، تشنگی فراوان، تعریق بیش از حد و گرفتگی عضلانی می شود که این گرفتگی عضلانی باید سریعا با مصرف مایعات فراوان حاوی الکترولیت مثل نوشیدنی هایی که ورزشکاران مصرف می کنند برطرف شود.
به گفته وی، یکی دیگر از علل اصلی گرمازدگی، نخوردن آب کافی است؛ افرادی که در طول روز آب کم مصرف می کنند بیشتر در معرض گرمازدگی قرار دارند و استفاده از الکل در طول روز سبب گرمازدگی بیشتر می شود چون الکل با تاثیر بر روی مراکز کنترل دمای مغز می تواند میزان تنظیم دمای بدن را مختل کند.
محمد پیری افزود: کودکان زیر ۴ سال و افراد بالای ۶۵ سال نباید دچار گرمازدگی شوند، چون در این افراد توانایی بدن برای تنظیم دما مختل است.
وی ادامه داد: همچنین بعضی از داروها توانایی بدن را برای تنظیم دما کم و نسبت به گرمازدگی حساس می کنند که از جمله آنها داروهای ضد فشارخون است که این داروها با کم شدن آب بدن باعث مستعد شدن فرد در برابر گرمازدگی می شوند؛ آنتی هیستامین ها، داروهای روانپزشکی و آرامبخش، کوکائین و آمفتامین در افزایش دمای بدن موثر هستند.
پیری گفت: بیشتر افراد چاق دچار گرمازدگی می شوند چون چربی ها خودشان گرمازا هستند و در درون بدن گرما تولید می کنند و این باعث افزایش حساسیت نسبت به گرمازدگی می شود.
وی ادامه داد: اگر فردی به طور ناگهانی از یک محیطی که خنک است وارد یک محیط گرم شود سبب گرمازدگی خواهد شد البته برای تشخیص اینکه به محیطی که رفته اید دچار گرمازدگی خواهید شد یا نه، یک ابزار یا سنجه ای به نام اندکس گرمایی ساخته شده که دمای بیرون و میزان رطوبت را با دمای داخل منزل مقایسه کرده و یک عددی نشان می دهد که اگر آن عدد بالای ۳۳ درجه سانتی گراد یا ۹۱درجه فارنهایت باشد این نشان می دهد که باید خیلی مراقب گرمازدگی باشیم.
دکتر پیری بیان کرد: استفاده از لباس های نازک، پارچه ای، تک لایه، خنک و روشن در فصول گرم، محافظت از بدن در برابرآفتاب سوختگی با استفاده از کلاه لبه دار، عینک آفتابی، کرم ضدآفتابی که حداقل SPF آن ۱۵ باشد و هر دوساعت یکبار ترمیم شود، مصرف مایعات فروان مثل آب و آبمیوه طبیعی، مصرف دارو های خاص در زمانی که در منزل هستید از جمله عوامل موثر برجلوگیری از گرمزدگی است.
به گفته این پزشک، یکی از مرگ های ناشی از گرما در کودکان و اطفال این است که آن ها را در ماشین پارک شده با شیشه های بسته رها می کنند و این در حالی است که دمای داخل ماشین در مدت ۱۰ دقیقه حدود ۷ درجه سانتی گراد می تواند افزایش پیدا کند.
وی خاطرنشان کرد: برای تشخیص گرمازدگی می توان از طریق آزمایش خون آن را بررسی کرد که سدیم و پتاسیم خون پایین آمده و در آزمایش ادرار نیز غلظت ادرار افزایش پیدا می کند و یک سری تست ها برای بررسی عملکرد عضلات وجود دارد که اگر به عضلات اسکلتی یا قلبی آسیب وارد شود این آنزیم ها بالا رفته و در نهایت حتی رادیولوژی قفسه سینه هم می تواند بعضی از آسیب های ارگان ها را نشان دهد.
پیری یادآور شد: درمان ها برای این افراد شامل تزریق مایعات وریدی، سرم نرمال سالین و در بعضی موارد قرار دادن افراد در داخل وان آب سرد و یا آب یخ و یا استفاده از کیسه یخ و پتوهایی که حاوی کیسه یخ بوده، است.