رییس اداره بیماری‌های منتقله از آب و غذا و عفونت‌های بیمارستانی وزارت بهداشت، ایران را یکی از پرمصرف‌ترین کشورهای دنیا در زمینه دارو عنوان کرد و با هشدار نسبت به بروز مقاومت به داروهای ضد میکروبی به دنبال مصرف نابجای آنتی بیوتیک‌ها، گفت: هر ایرانی چهار برابر میانگین جهانی دارو مصرف می‌کند و بیش از 50 درصد نسخه‌های پزشکان حاوی آنتی بیوتیک است که این موضوع باید اصلاح شود.
دکتر حسین معصومی اصل در آستانه هفته سلامت با اشاره به شعار سازمان بهداشت جهانی برای روز جهانی بهداشت «مقاومت به داروهای ضد میکروبی؛ تهدیدی جهانی» گفت: در سال‌های اخیر روند مقاومت به داروهای ضد میکروبی در دنیا رو به افزایش است و این موضوع تمام دنیا را تهدید می‌کند. بر این اساس سازمان جهانی بهداشت برای امسال شعار مقابله با مقاومت‌های ضد میکروبی را اعلام کرده و از تمام کشورهای جهان خواسته است برای مقابله با مقاومت‌های ضد میکروبی اقدام کنند؛ چرا که در غیر این صورت در آینده نزدیک برای درمان بیماری‌های عفونی راه حلی نخواهد بود و حتی ممکن است به عصر قبل از کشف آنتی بیوتیک‌ها بازگردیم.
وی ادامه داد: داروهای ضد میکروبی از جمله آنتی بیوتیک‌ها داروهایی هستند که برای درمان بیماری‌های عفونی از جمله باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها و قارچ‌ها به کار می‌روند. استفاده نادرست از این داروها سبب ایجاد مقاومت در میکروب‌ها شده و دیگر این داروها کاربردی نخواهند داشت.
معصومی اصل با اشاره به کشف و مصرف آنتی بیوتیک‌ها در دنیا از حدود 70 سال گذشته، افزود: هر چند آنتی‌بیوتیک‌ها تاکنون جان میلیاردها انسان را از مرگ نجات داده‌اند اما اکنون در مرحله‌ای قرار گرفته‌ایم که افزایش مقاومت به داروهای ضد میکروبی ممکن است این سلاح برنده را از انسان بگیرد.
وی پیشگیری از مقاومت به داروهای ضد میکروبی در بیمارستان‌ها را از جمله مباحثی عنوان کرد که سازمان جهانی بهداشت تمرکز بر روی آن را از سوی کشورها خواستار شده است و افزود: بر این اساس سازمان جهانی بهداشت از کشورها خواسته در تمام بیمارستان‌ها مصرف آنتی بیوتیک‌ها منطقی و نظام مراقبت مقاومت‌های ضد میکروبی برقرار شود.
لزوم تقویت آزمایشگاه‌های بیمارستان‌ها برای شناسایی مقاومت‌های دارویی
مقاومت به داروهای ضد میکروبی از بیمارستانی به بیمارستان دیگر متفاوت است
وی ادامه داد: به این منظور لازم است تمام بیمارستان‌ها آزمایشگاه‌های مجهز و آماده داشته باشند تا بتوانند عوامل بیماری‌زا را به دقت شناسایی و حساسیت و مقاومت آنها به داروهای ضد میکروبی را بسنجند و بر اساس آن درمان‌های دارویی در بیمارستان‌ها تنظیم شود. در حال حاضر این آزمایشگاه‌ها در بیمارستان‌های کشور وجود دارند اما باید تقویت شوند.
به گفته دکتر معصومی اصل، مقاومت به داروهای ضد میکروبی از بیمارستانی به بیمارستان دیگر متفاوت است و در این زمینه نمی‌توان آمار کلی ارائه داد؛ چرا که برخی میکروب‌ها در چرخشند. در مجموع هر بیمارستان دستورالعمل درمان و مصرف آنتی بیوتیکی مختص خود دارد. اما در درمان سرپایی این طور نیست و باید مصرف این داروها تحت نظر پزشک انجام شود.
رفتارهای غیربهداشتی مردم از علل ایجاد مقاومت به داروهای ضد میکروبی است
مردم برای تجویز آنتی بیوتیک‌ها اصرار نکنند
وی رفتارهای غیر بهداشتی مردم را از جمله علل اصلی ایجاد مقاومت به داروهای ضد میکروبی عنوان کرد و ادامه داد: مردم به صورت خودسرانه به مصرف آنتی بیوتیک اقدام می‌کنند و بدون نسخه پزشک و با اصرار از داروخانه‌ها آنتی بیوتیک تهیه می‌کنند. دوره‌های درمان از سوی مردم کامل نمی‌شود و داروی خود را به دیگران توصیه می‌کنند. اغلب داروها در منازل انبار و خراب می‌شوند؛ چرا که مردم مقدار و نحوه صحیح مصرف دارو را رعایت نمی‌کنند. در مجموع نکته مهم در مورد مردم آن است که به مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک می‌پردازند. لازم است مردم تجویز آنتی بیوتیک را بر عهده پزشک بگذارند و طبق دستورالعمل وی عمل کنند.
فروش آنتی بیوتیک در داروخانه‌ها بدون نسخه پزشک ممنوع است
اجرای این قانون به همکاری و هماهنگی مردم، داروسازان و پزشکان وابسته است
به گفته وی، بر اساس قوانین سازمان جهانی بهداشت فروش آنتی بیوتیک در داروخانه‌ها بدون نسخه پزشک باید ممنوع باشد. هرچند این قانون در ایران نیز وجود دارد اما اجرای آن به همکاری و هماهنگی مردم، داروسازان و پزشکان وابسته است. این قانون توسط معاونت غذا و دارو به داروخانه‌ها ابلاغ شده است، اما باید این فرهنگ ایجاد شود که مردم برای تهیه آنتی بیوتیک از داروخانه‌ها اصرار نکنند. مشکل آن است که مردم داروی خود را به دیگران توصیه می‌کنند و توصیه دیگران را نیز می‌پذیرند.
وی افزود: انجام اقدامات پیشگیرانه و رعایت موازین بهداشتی به ویژه شست‌و‌شوی دست در مراقبت از بیماران عفونی یکی دیگر از مباحثی است که سازمان جهانی بهداشت برای جلوگیری از ایجاد و انتقال میکروب‌های مقاوم از بیماری به بیمار دیگر تاکید دارد. تلاش ما نیز آن است که انجام این موضوع چه در بیمارستان‌ها و چه در خارج بیمارستان‌ها توسعه یابد. در این زمینه وضعیت ایران از بسیاری از کشورهای دیگر بهتر است اما تلاش می‌کنیم که به سرعت به کشورهای توسعه یافته نزدیک شویم. به این منظور هر سال برنامه‌های آموزشی و بازآموزی متعدد برای گروه‌های پزشکی، پرستاران، مردم و ... برگزار می‌شود.
معصومی اصل در این باره ادامه داد: خوشبختانه در این زمینه وضعیت ایران چندان نگران کننده نیست؛ به طوری که در برخی کشورها مقاومت به داروهای ضد سل بسیار بالاست اما در ایران اینطور نیست و مقاومت به این داروها کمتر است؛ چرا که فروش آزاد این داروها وجود ندارد و درمان تحت نظر انجام می‌شود.
فعالیت کمیته‌های کنترل عفونت در بیمارستان‌های کشور از پنج سال گذشته
تجویز منطقی آنتی بیوتیک‌ها و پیشگیری از بروز مقاومت‌های دارویی از اقدامات کمیته‌های کنترل عفونت در بیمارستان‌هاست
وی با اشاره به فعالیت کمیته‌های کنترل عفونت در بیمارستان‌ها، ادامه داد: از پنج سال گذشته و بر اساس دستورالعمل کشوری، کمیته‌های کنترل عفونت در تمام بیمارستان‌های کشور فعال شده است که یکی از اقدامات آنها مصرف منطقی آنتی بیوتیک‌ها و پیشگیری از بروز مقاومت‌ها به داروهای ضد میکروبی است. این موضوع اکنون در حال اجراست و در سال‌های آینده باید با تقویت آزمایشگاه‌ها و کمیته‌های مربوطه بیش از پیش تقویت شود.
وی افزود: اگر عفونت‌های بیمارستانی کنترل نشوند می‌توانند سالانه مرگ و میر زیادی به دنبال داشته باشند. مرگ و میر سالانه 70 هزار نفر به دلیل عفونت‌های بیمارستانی در کشور تخمین زده می‌شود که یکی از علت‌های عفونت‌های بیمارستانی می‌تواند مقاومت به داروهای ضد میکروبی باشد.
معصومی اصل ادامه داد: درخواست ما از مردم آن است که بدانند آنتی بیوتیک‌ها در عین مفید بودن اگر خودسرانه و بدون تجویز پزشک مصرف شوند نه تنها مفید نیستند بلکه عوارض خطرناکی را به دنبال خواهند داشت. این موضوع تهدیدی جهانی است.
وی در پایان به برگزاری 4 همایش در زمینه مقاومت به داروهای ضد میکروبی و مصرف منطقی آنتی بیوتیک‌ها از 20 تا 23 ماه جاری در محل وزارت بهداشت خبر داد و گفت: این همایش‌ها برای پزشکان، ماماها و ... رایگان بوده و دارای امتیاز بازآموزی است.